عود اسپند برند alast با جای عود

دانه اسپند، کاربرد سنتی
و آداب‌ و رسوم قدیمی

هارمالا یا سداب سوری در نوشته‌های قدیم (دیوسکوریدس) در زیر نام پگانون قرار دارد. این نام احتمالاً از کلمهٔ اسب بالدار گرفته شده است؛ اسب بالدار اساطیر قدیم که توسط پوسایدون خدای دریا و مدوز به وجود آمده بود. این گیاه همچنین به‌عنوان گیاه افسانه‌ای و جادویی مولی و گاهی سوما توصیف می‌شود.
در سرتاسر امپراتوری ایران دانه‌های گیاهی بانام اَسپند، اِسپند یا اِسفند برای در امان ماندن از شر چشم بد بر روی زغال سوزانده می‌شود؛ و درحالی‌که دود حاصل از آن را به دور سر شخص می‌چرخانند شعر کوتاهی خوانده می‌شود. همچنین اَسپند برای طلب آمرزش و پس از انجام مراسم اندوهناک مانند مراسم خاک‌سپاری استفاده می‌شود.
دانه‌های اسپند که هم مصرف دارویی دارد و هم در مراسم مذهبی استفاده می‌شود، پیش‌تر توسط مسلمانان از ایران به هند آورده شد. این گیاه در اواخر قرن پانزدهم وارد اروپای مرکزی شد و تصویر آن توسط «پدران گیاه‌شناسی» کشیده شد. در خاور نزدیک و شمال آفریقا سداب روسی تاکنون اهمیت خود را به‌عنوان عود در مراسم‌های مذهبی حفظ کرده است.
سداب سوری (هارمالا) در خاور قدیم گیاهی مقدس محسوب می‌شده است. به گفتهٔ قرآن «هر ریشه و هر برگ از هارمالا توسط فرشته‌ای محافظت می‌شود که منتظر انسانی است که به دنبال شفا یافتن است». به همین دلیل گفته می‌شود درویشان نیز در بوچارا آن را محترم شمرده و از دانه‌های آن در مراسم مذهبی استفاده می‌کنند.
دانه‌های هارمالا به‌صورت توپ‌های کوچک عود (سپتان) هنوز هم در نوروز (سال جدید)، جشن سال نوی ایران باستان و بهار اسلامی کنونی سوزانده می‌شود. دودی که از سوختن آن تولید می¬شود را در کل خانه پخش می¬کنند تا بدشانسی را از آن¬ها دور کند. در پرشیا (ایران، عراق) دانه‌های اسپند را در مراسم عروسی روی زغال سرخ‌شده می‌پاشند تا شیاطین و چشم بد را از خود دور کنند. گفته می‌شود دود اسپند توانایی از بین بردن بیماری‌های مسری را دارد.

در آفریقای شمالی، از زمان‌های قدیم سداب سوری به‌عنوان اکسیر دارویی و جادویی محسوب می‌شده است. دانه‌های آن به‌صورت عود و به‌تنهایی و هم به‌صورت ترکیب با گیاهان دیگر استفاده می‌شده است. دانه‌ها را روی زغال می‌پاشیدند تا شیطان را دور کنند. استنشاق این دود به معالجهٔ سردرد ناشی از چشم بد کمک می‌کند.
شمن ها در هیمالیا و سرزمین‌های همسایه از این دانه‌ها به‌عنوان عود جادویی استفاده می‌کنند.
اسپند نام رایج ایرانی، دری و فارسی اسپند (پگانوم هارمالا) است. این گیاه بوته‌ای چندساله از خانوادهٔ زیگوفیلاسه یا کالتروپ است. نام این گیاه به‌صورت Espand، Esfand و Esphand نویسه گردانی شده است و در هند و پاکستان نام محلی هرمال یا هرمالا را دارد. در ایالات‌متحدهٔ آمریکا به آن «سداب سوری» گفته می‌شود که نامی نامناسب است، چون بااینکه برگ‌های این دو گیاه مشابه یکدیگرند، اسپند به سداب (راتا گراوالنز) بی‌ارتباط است و در سوریه رشد نمی‌کند بلکه در ایران، پاکستان، افغانستان تاجیکستان و هند می‌روید.
ارتفاع این گیاه به 1 الی 2 پا می‌رسد و در محیط بیابان می‌روید. برگ‌های آن ریز و مجزا است و گل‌هایش سفیدرنگ، کوچک و دارای پنج گلبرگ است و کپسول‌های بذر آن دارای دانه‌های ریز، قهوه‌ای‌رنگ و به شکل مخروطی-مثلثی است. علاوه بر مصرف در مراسم مذهبی، دانه‌های این گیاه دارای رنگیزه های قرمزی هستند که به‌صورت دارو برای تسکین بیماری‌های خاص پوستی بکار می‌رود.
دانه‌های هارمالا و هوشیاری:
دانه‌های هارمالا از منابع طبیعی دو آلکالوئید غنی است: هارمین و هارمالین (نام این دو از نام هندی این گیاه یعنی هارمال گرفته‌شده است). این آلکالوئیدها جزو گروهی از داروها بانام بازدارنده‌های مونو آمین اکسیداز (بازدارنده‌های MAO یا MAO-Is) هستند که در درمان افسردگی بالینی مفید است و دوزهای بالاتر آن برای تاثیر بر روان بکار می‌روند. دوز متوسط آن احساس سلامتی و رضایت را به همراه دارد. مصرف دوز بالای عصارهٔ غلیظ آن اثرات جانبی ناخوشایندی ازجمله حالت تهوع و بی‌حالی را به دنبال دارد، اما در مورد استنشاق دود اسپند این‌طور نیست. از بین رایج‌ترین اثرات هارمالین و هارمین بر روان توهم دیداری و شنیداری گزارش‌شده است؛ و معمولاً گزارش‌شده (حتی آزمایشگرهایی که هیچ ارتباط فرهنگی با استنشاق دود اسپند نداشتند) که این صداها به شکل دستورات امری است. احتمالاً دود اسپند پروتئین‌هایی را در مغز تحریک می‌کند که تصاویری از فرشتهٔ بزرگ و پادشاهان مقدس را فرامی‌خواند که خاصیت ضدافسردگی نیز دارد. به همین دلیل است که اسپند گیاهی مقدس است و چشم بد را دور می‌کند.